Kasvetli ufukta parlayan bir nokta: Büyüyen yenilenebilir enerji

İklim değişikliği, enflasyon, sosyal eşitsizlikler, salgın hastalıklar ve son olarak nükleer güçler arasındaki jeopolitik çatışmalardaki istikrarlı artış… Bu kasvetli manzarada yenilenebilir enerjideki büyüme, ekonomilerimizin hızla karbondan arındırılması için bir umut ışığı olarak parlıyor; ancak bu yeterince hızlı mı?

Dünya hala ağırlıklı olarak fosil yakıtlarla çalışıyor. Küresel enerji arzının %80’i yanan petrol, gaz ve kömürden; yalnızca %12’si ise yenilenebilir kaynaklardan (esas olarak hidro, rüzgar ve güneş) geliyor. Yenilenebilir enerjiler çok hızlı büyümesine rağmen, küresel enerji talebi de ilerliyor. Bu nedenle, kurulan yeni temiz enerji, küresel enerji karışımındaki fosil yakıtların net bir ikamesi değil, daha ziyade bir eki olarak geliyor.

İyi haber nerede?

Bugünlerde iyi haber, daha çok yeşile dönen elektrik sektöründen geliyor. Düşünce kuruluşu Ember tarafından yayınlanan yakın tarihli bir rapora göre, 2022’de dünya elektriğinin yaklaşık %27’si yenilenebilir kaynaklardan (hidro, rüzgar veya güneş) geldi (Uluslararası Enerji Ajansı’nın rakamları Ekim ayında yayınlanacak). Yine de elektrik, dünyadaki enerji tüketiminin yalnızca %20’sini oluşturuyor ve ulaşım, ısınma, endüstri gibi insan faaliyetlerinin çoğu hala büyük ölçüde iklim krizine neden olan ve daha da kötüleşmeye devam eden sıvı, gaz ve katı fosil yakıtlarla çalışıyor. Dünya, insanlığı iklim kaosundan nispeten güvende tutmak amacıyla, Paris İklim Anlaşması’nda ülkeler tarafından kabul edildiği gibi henüz sera gazı emisyonlarını azaltmıyor. Mart ayında IPCC, en yıkıcı iklim etkilerinden kaçınmak istiyorsak tüketimi azaltmanın, enerji verimliliğini artırmanın ve daha temiz enerji kaynaklarına geçmenin aciliyetini hatırlatarak alarmı yeniden verdi. 

REN21’in en son Yenilenebilir Enerji Küresel Durum Raporu 2023’te açıkladığı gibi, geçen yıl yenilenebilir enerji, 2020’den beri içinde yaşadığımız çoklu kriz durumunun zorlamasıyla çok hızlı büyümeye devam etti. Rapordaki en iyi haber, en çok enerji kullanan inşaat, sanayi, ulaşım ve tarım gibi sektörlerin yenilenebilir enerji alımlarını benzeri görülmemiş bir oranda artırıyor olmasıdır.

Kaynak: REN21

Yakın zamanda Madrid’te düzenlenen İspanya Uluslararası Yenilenebilir Enerji Konferansı SPIREC, “Yenilenebilir Enerji Yılı” olarak şekillenmekte olan şeyi tanıttı. 100’den fazla ülkeden uzmanlar, endüstri temsilcileri ve politika yapıcılar, enerji geçişinin 5 temel bileşenini tartıştılar: Arz, talep, ekonomi, toplum ve yenilik.

“İnsanlar için Yenilenebilir Kaynaklar” başlıklı kapsayıcı bir tema ile vatandaşlara ve topluluklara odaklanıldı. Enerji geçişi gerçekten de öncelikle insanların hayati çıkarlarına ve özellikle SDG’ye odaklanarak Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri 7’ye ulaşılmasına katkıda bulunmaya odaklanmalıdır. 

Şubat ayında Madrid’te düzenlenen Genera 2023’te güneş enerjisi teknolojisi sergileniyor.

Temiz enerji devrimi neyi gerektiriyor?

Yenilenebilir enerji kaynakları için güçlü bir aciliyet duygusu ve fosil olmayan yakıtl enerjisi üretmenin ve depolamanın teknolojik ve ekonomik özelliklerindeki kilit gelişmelerden beslenen büyük bir ivme oluştu. Bu ivme, iklim acil durumuna ve zamana karşı bir yarış bağlamında gerekli olan gerçek devrime mi yoksa sadece bir evrime mi dönüşecek? Yenilenebilir enerji ve ilgili teknolojilerdeki muazzam ilerleme, düşük emisyonlu bir ekonomiye geçişi çok daha kolay ve ekonomik olarak çok mantıklı hale getiriyor. Soru artık, “olur mu” veya “eğer” değil, “ne kadar yakında” olarak öne çıkıyor.

Jeopolitik değişimler, ürettikleri tüm riskler ve kaosun yanı sıra, büyük yenilenebilir enerji geçişi için bir vektördür. Ukrayna’daki savaş özellikle Avrupa’da, ulusal enerji güvenliği ve özerkliğine yönelik yeni ve akut bir ihtiyaçla birlikte enerji stratejilerini derinden değiştirdi. Yenilenebilir kaynaklar, bu güvenliğe doğru ilerlemede açıkça bir koz; kömür ve fosil gaz başta yükseldikten sonra, yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji karışımındaki nispi payları artmaya devam ediyor. Ancak bu, günümüzde hızla artan küresel talebin bir sonucu olarak fosil yakıtların kullanımının en az bir o kadar hızlı artmaya devam ettiği gerçeğini gizlememelidir.

Elektrifikasyon, ekonomilerimizin mümkün olduğu kadar çok alanında bir zorunluluktur – ısıtma & soğutma, sanayi, tarım, ulaşım, vb. Elektrifikasyon, fosil yakıtların tüketim noktasında yanmasını ortadan kaldırsa da, elektriğin kirliliğin “delokalizasyonuna” yol açmaması için elektriğin kendisinin yenilenebilir kaynaklardan gelmesi gereklidir. Elektrifikasyon, ekonomilerimizin ısıtma ve soğutma, sanayi, tarım, ulaşım vb. mümkün olduğu kadar çok alanında zorunluluktur. Elektrifikasyon, tüketim noktasında fosil yakıtların yanmasını ortadan kaldırsa da elektrifikasyon kirliliğin “delokalizasyonuna” yol açmaması için elektriğin kendisinin yenilenebilir kaynaklardan gelmesi gerekmektedir.

Mart ayında Paris’te düzenlenen Autonomy 2023 kongresinde yeni elektrikli araçlar sergilendi.

Enerji üretimini merkezden uzaklaştırarak demokratikleştirin ve yeni dağıtılmış enerji kaynaklarına yakın endüstrileri yeniden yerelleştirin. Yenilenebilir enerji teknolojisi, bunun birkaç baskın şirketten uzaklaşarak her büyüklükteki enerji sağlayıcısına geçmesini sağlar. Ancak evlerin, şirketlerin veya şehirlerin kendi güçlerini üretme vaadi, kendi zorluklarını da beraberinde getirir: Örneğin, ABD’de elektrik şebekesi, daha doğrusu ona erişim ve karmaşık düzenleyici sistemi, yeni enerji kaynaklarının ani akışını ele almak için tasarlanmamıştı; sonuç olarak, şebekeye bağlanmak için izin almak bile yıllar alabilir. Bu durum projelerin büyük bir kısmının cesaretini kırıyor. Lawrence Berkeley Ulusal Laboratuvarı’ndan yapılan bir araştırmaya göre, güneş ve rüzgar tekliflerinin beşte birinden daha azı, sözde ara bağlantı kuyruğundan geçebiliyor.

Yenilenebilir enerji kullanan spot çözümlerin ötesine bakın ve karbondan arındırma potansiyelini değerlendirirken tüm tedarik zincirlerini göz önünde bulundurun. Klasik bir örnek olarak, hareket halindeyken CO2 yaymayan ancak parçalarının çok büyük bir bölümünün enerji kaynağı olarak fosil yakıtlar (çelik, piller için nadir toprak madenciliği, plastik vb.) kullanılarak üretildiği elektrikli arabalar verilebilir.

Sosyal kabul anahtardır: Yenilenebilir Enerji etrafındaki anlatım ikna edici olmalı ve toplumlardaki tüm paydaşları bir araya getirmelidir. Ayrıca, enerji üretimi, tüketim biçimleri ve gerekli olan korumadaki derin değişimleri kabul edilebilir kılmak için kapsayıcı ve adil olmalıdır. Örneğin, genel enerji talebinde sürekli ve keskin bir artış var. Bu talebin çoğu, özellikle gelişmekte olan ülkelerde elbette meşrudur; ancak zengin ülkelerde, bu artış verili olarak mı değerlendirilmeli yoksa temel ihtiyaçlar ile öyle olmayanlar arasında ayrım yapmak için daha yüksek hassasiyet mi getirilmeli? Enerjide ayıklığın ne anlama geldiğine dair toplumsal bir tanım ve kabul, muhtemelen enerjiye adil erişimle birlikte gerekli olacaktır. Karbon nötrlüğü elde etmenin merkezinde olacak yenilenebilir enerjinin; karbon nötrlüğü taahhütlerinin IPCC’nin tavsiyeleriyle uyumlu hale getirilmesini, kısa, geçici ve uzun vadeli hedefler arasında bölünmesini ve net geçiş planlarını sağlamak için siyasi itici güç hayati olmaya devam edecek.

Bunun, mevcut enerji krizi sırasında zirveye ulaşan fosil yakıtlara yönelik devlet sübvansiyonlarının kademeli olarak kaldırılmasıyla birlikte gerçekleşmesi gerekiyor. Devlet politikaları (umarız ülkeler arasında iyi uyumlaştırılmıştır) bu planların bel kemiği olmalıdır. Bu bağlamda, SPIREC’e ev sahipliği yapan İspanya, yenilenebilir enerji sektörünün büyümesinde uzun süredir açık ara öncü konumunda. Bu alanda net hedefler belirleme ve bu planların uygulanmasını sağlama konusunda güçlü yönetişim gösterdi. Bu, İspanya’nın dünyadaki en büyük 8. ve Avrupa’daki ikinci en büyük kurulu yenilenebilir kapasiteye sahip olmasına izin verdi. Elektrik üretiminin yarısının hemen altında yenilenebilir enerji kaynakları bulunan İspanya, ayrıca rüzgar ve fotovoltaik enerji için yenilenebilir Ar-Ge ve üretim yeteneklerinde de lider bir konumda yer alıyor.

Toplumlarımızı devrilme noktasının üzerinden, ölçekte karbondan arınan sürdürülebilir bir ekonomiye itmek için kamu politikasının bu geçişi hızlandırmadaki rolü yadsınamaz. Yenilenebilir enerjilerdeki muazzam ilerleme ve yeni ekonomik çekiciliğiyle birlikte yatırım için büyük miktarlarda kamu parasına ihtiyaç duyulmuyor; ancak değişim için bir katalizör görevi üstlenmesi ve özel yatırımları teşvik etmesi gerekiyor.

Uluslararası Enerji Ajansı’nın temiz enerji takipçisi tarafından gösterildiği gibi, temiz enerjide tam gaz ilerlemeye giden yol, emin adımlarla ilerlemek için dik kalıyor. Bununla birlikte, yalnızca güneş ve rüzgar enerjisi gibi klasik yenilenebilir enerji kaynaklarının yanı sıra alternatif enerjilerdeki ilerleme nedeniyle bunun mümkün olduğuna inanmak için daha önce hiç bu kadar çok neden olmamıştı. Yüksek miktarda elektrik gerektiren metan veya sudan üretilmek yerine delinebilecek doğal hidrojen örneğini ele alalım: Temiz hidrojenin araştırılması, üretimi ve taşınması için geleneksel fosil yakıt endüstrilerinin altyapılarından ve bilgi birikiminden yararlanabiliriz. Yer kabuğunda yüz milyonlarca megaton hidrojen olabilir ve bunun sadece %10’u erişilebilir olsa bile, bu mevcut tüketim oranında yüzlerce yıllık talebi karşılayacaktır.

Bu gizli hidrojen, nükleer füzyon gibi hala umut verici olsa da, mevcut yenilenebilir enerji teknolojisi; çok daha büyük ölçekte konuşlandırılmış ve enerji verimliliğine yönelik bir destekle birleştiğinde dünyanın acilen ihtiyaç duyduğu yakıtlar olan derin enerjinin fosil yakıtlardan uzaklaşmasını sağlamak için fazlasıyla yeterlidir.

Kaynak: 10 Billion Solutions