Hava olayları risklerinin teminatı
Veli Bilgihan Yaşacan, Kuzey Sigorta Brokerliği, Partner
Tüm enerji ile ilgili konularda aslında yeni bir çağa giriyoruz. Tüm sektörleri etkileyen bir gelişme bu. Yenilenebilir enerji teknolojilerinde ve paralelinde enerji depolama alanlarında olan gelişmeler yeni bir evreye geçtiğimizi gösteriyor. İçinde olduğumuz için çok farkına varamıyoruz belki de.
Sürekli teknoloji konuşuyoruz ancak bunun yanında yeni teknolojilere yeni de finansal araçlar gerekmekte. Bu tarafa çok eğilemiyoruz. Yatırım için geleneksel finansal araçlar ticari krediler, teminat mektupları, ülkelerin ihracat destekli kredileri (Exim – ECA), elektrik alım anlaşmaları (PPA), devletlerin vergi teşvikleri vs. Ama aslında yatırımcı için en büyük risk özellikle hava olaylarına bağlı elektrik üretim miktarındaki değişkenlikler.
Hava olaylarındaki gelişmeler sadece enerji üretimi değil doğrudan dolaylı birçok sektörü derinden etkilemekte. Örnek olarak aşırı kar yağışı yolları kapatmakta ve AVM’lere bir cumartesi günü tüketicilerin gidemediğini düşünün veya büyük bir açık hava konserinin iptalinin yaratacağı ekonomik kayıpları. Tarım hasatlarını tutun da balıkçılıktan yani yaşamımızın hemen hemen tüm noktalarını etkileyebilmekte. Hava olayları tüm yazılımsal, matematiksel ve istatiksel gelişmelere rağmen hâlâ önceden tahmini çok zor olan doğa olaylarıdır.
Enerji sektöründe özellikle ise rüzgâr, hidroelektrik ve güneş santrallerindeki üretimi doğrudan etkileyen faktörlerdir.
Güncel türev ve sigorta araçlarıyla afet seviyesindeki olaylar (sel, fırtına, deprem vb.) olaylar finansal olarak teminat altına alınabilmekte ancak mevcut tesise fiziksel olarak zarar vermeyen olaylardan doğan finansal kayıplar teminat altına alınamamaktaydı. Yani bir enerji üretim tesisinde rüzgâr hızındaki düşüklükler; güneşli günlerin azlığı veya hidroelektrik santrallerindeki su kuraklığı doğrudan yatırımcının riskleri olarak hesaplanmaktaydı.
Özellikle sigorta sektörü bu tip risklerin teminat altına alınabilmesi için uzun yıllardır araştırma geliştirme faaliyetleri içindedir. Son yıllarda ortaya çıkan parametrik sigorta/türev araçları bu teminatları oldukça sağlıklı bir şekilde sağlamakta yatırımcının aslında en büyük riski olan mevsimsel kaynaklı riskleri ortadan kaldırmaktadır. Bu araçlar aslında yatırımcının tüm finansal yükünü çeken kredi kuruluşları ve bankalar için de oldukça faydalıdır çünkü verilen kredilerin riskini hemen hemen ortadan kaldırmaktadır.
Doğru detaylı bir mühendislik analizi baz alınarak sahanın risk profili ve öngörülen enerji üretim görünümü çıkarılmakta bu rapor baz alınarak sahanın mevsimsel kaynaklı riskleri teminat altına alınabilmektedir.
Bu çalışmalarda temel olarak birbirine bağlı iki unsur ön plana çıkmaktadır:
- Yatırım için yapılacak saha ölçümlerinin (rüzgar, su rejimi ve güneş) sağlıklı yapılması;
- Bu ölçümlere göre hazırlanacak raporların doğru ve detaylı yapılması;
Bu çalışmaların titizlikle yapılması sadece yatırımın değil hava kaynaklı riskler için sağlanacak tüm sigorta teminatlarının istatiksel olarak doğru hesaplanabilmesi için en temel parametrelerdir. Örnek olarak rüzgâr risklerinden yola çıkacak olursak yatırımdaki hesaplanan ve bankaların genellikle baz aldığı; planlanan enerji üretim değeri olan P90 veya 99 değerleri; P75 üretim değeri olarak alınabilir hale gelmektedir.
Asıl ilginç olan ise bu teminat ödenecek oransal olarak oldukça düşük bir risk primi ile yapılabilmektedir. Bir başka deyişle nasıl elektriksel depolama araçlarıyla bir rüzgâr santralini bir baz yük santralinin özelliklerine yaklaştırmak mümkünse; bunun bir benzerini finansal türev ve sigorta araçlarıyla da finansal açıdan baz yük santraline dönüştürmek mümkün artık.
Yatırımcılar üretim risklerinden etkilenmemek için yeni teknolojilere yöneldiği kadar yeni finansal araçlara da yönelmeli. Yeni enerji çağı bunu gerektiriyor diye düşünüyorum.
Herkese yeniliklerle dolu bir dünya diliyorum.