6.3.2 Türbin Montajı

RES projesi kapsamında yapılan montaj işleri, toplam yatırım tutarı içerisinde büyük bir maliyet tutmamasına karşın; mühendislik olarak çok önemlidir. Kule, göbek, kanat, Step-Up
(yükseltici) trafo köşkü ve şalt sahası montajları yapılmaktadır. RT montajından önce, RT üreticisinin proje ekibi sahayı görmek isteyecektir. Eğer montaj başka bir taşeron firma tarafından yapılacaksa yine aynı durum geçerlidir. Saha ile ilgili ciddi bir etüt yapmak gerekmektedir. Bu etütler arasında sahanın topografik yapısı, yolların durumu, hava koşulları en önemlilerdendir. Kulenin montajı, rüzgâr hızının 8 m/s ‘den yüksek olduğu hızlarda yapılmaz. Nasel ve kanat montajı ise, 15 m/s hızlara kadar yapılabilir. Montaj için sadece yetkili ve işinin ehli kimselerle çalışmak gerekir.

6.3.2.1 Kule Montajı

Rüzgâr enerji projelerinde hazırlanan türbin temellerinden sonra ilk kule montajları yapılmaktadır. Kule montajı tamamlandıktan sonra Nacel, hub ve yıldız kurulumu ile devam etmektedir. Kule montajlarını rüzgâr türbini üreticisi yapmaktadır. Günümüz koşullarında alt yükleniciler de bu işlemleri yapmaktadır. Kurulum bir ana bir mobil vinç tarafından yapılmaktadır.

Şekil 6.38 Kule Montajı

1- Base/Bottom tamamlandığında converter vinç yardımı ile base’in içine konur. Bu aşama çok önemlidir çünkü atlanırsa bir daha converter’ı türbinin içine koyulamaz.

2- Kapı güneybatı’ya kabloların ise kuzeye bakması zorunludur. Bu işleme kuzey sıfır- lama ayarı denir ve ısınmayı önler.

3- Merdivenler sıfıra sıfır hizalanır bu da monte esnasında cıvata ve somunların üzerine yük binmesini ve kulenin ömrünün azalmasını önler.

4- En sonda Nacelle Top Tower’ın üzerine yerleştirilir.

6.3.2.2 Nasel Montajı

İçerisinde jeneratör, dişli kutusu, yataklar, kontrol panoları, yaw sistemi gibi ağır teçhizatları barındırır. Nasel montajı yapılırken en az iki halatla bağlanarak yüksekteki rüzgâr hızına karşı yerdeki montaj ekibi tarafından tutulur. Bir nevi denge işlemi yerine getirir.

Şekil 6.39 Nasel Montajı

6.3.2.3 Hub ve Yıldız Montajı

Göbek (Hub) montajı yani kanatların nasel ile bağlantısını sağlayan parçadır. Hub montajı için 2 yol vardır. İlk yol, önce hub montajlanır daha sonra kanatlar tek tek göbeğe bağlanır. Diğer yol ise kanatlar yerde hub ile montajlanıp pervane şeklinde nasele bağlanır.

Şekil 6.40 HUB ve Yıldız Montajı

Şekil 6.41 Yıldız Montajı Gerçekleştirilen Bir Rüzgâr Türbini

6.3.2.4 Step-Up Trafoların Montajı

Step-Up trafoların montajı kabloların kule kısmından bağlantıları yapılarak, naselden kule tabanına kadar TR ana bağlantıları yapılmış olur. Hidrolik pres yapılarak kablolar sağlamlaştırılır. Nihai kontrol açısından bütün vidaların tork kontrolü yapılır ve gevşek somun ve/veya vidalar sıkıştırılır. Paslanmaya karşı bütün flanş, vida ve somunlar boyanır. Ayrıca montaj sırasında hasar gören vida, somun ve teçhizatlar onarılır.

Şekil 6.42 Trafo Montajı

6.4 Enerji Nakil Hattı (ENH)

6.4.1 Enerji Nakil Hatları Etüt Çalışması

Elektrik iletim hattının anlamını tanım olarak vermek gerekirse; elektrik santralinde kontrollü ve planlı olarak elde edilmiş elektrik enerjisinin, santrallerden dağıtım hatlarına iletilmesini sağlayan hatlardır. Hava hatlarının projesine, teknik şartnamelere ve ilgili yönetmeliklere uygun olup olmadığı denetlenmelidir. Bunun için direklerin onaylanmış projelerdeki tiplere uy- gun olup olmadığı, yerlerine dikilip dikilmediği, temelleri, kaynakları, cıvataları, korkuluk ve ölüm levhalarının bulunup bulunmadığı, boyları ve köşebentlerinin boyutları, numaralanmış olup olmadığı denetlenir. Direk açıklıkları ve yükseklikleri, iletkenlerin türleri, kesitleri, sargıları (sehimleri) ve en alttaki iletkenin yere en yakın uzaklığı, iletkenler arasındaki açıklık, iletkenlerin yapılara ve diğer engellere yatay ve düşey uzaklıkları, atlamalarda yapılan güvenlik tesisatının montaj şekli, izolatörlerin çatlak veya kırık olup olmadıkları, izolatör demirine, izolatör demirinin traverse, iletkenlerin izolatörlere ve birbirine bağlantı durumları, sigorta, parafodur, topraklama düzeni ve atlama (camper) bağlantılarının uygun kesitte olup olmadığı ve yapılış şekli, topraklama, çubuk, levha ve iletkenlerinin boyutları ve gömülme derinlikleri ile bütün tesisin can ve mal güvenliği bakımından durumu incelenir, topraklama direnci ölçülür, gerektiğinde hattın gerilim düşümü ölçülür. Ayrıca gerekli görülen diğer inceleme, muayene ve boyut denetimleri yapılır.

Yeraltı hatlarının projesine, teknik şartnamelere ve ilgili yönetmeliklere uygun olup olmadığı denetlenmelidir. Yeraltı kablolarının tesis şekli, derinliği, ek yerlerinin ve kablo başlıklarının durumu, diğer kablo, su, doğal gaz, hava gazı, kanalizasyon ve benzeri tesislerle kesişme noktalarında alınan güvenlik önlemleri incelenmeli hatlardaki gerilim düşümü ölçülerek denetlenmeli ve gerekli inceleme, muayene ve denetimleri yapılmalıdır. Elektrik hattının güvenli bir şekilde yapımı ve elektriğin minimum kayıplarla iletilmesi çok önemlidir. Elektrik iletim hatları yüksek ve düşük gerilim olmak üzere ikiye ayrılır. Bağlantı yönünden irdelenirse;

• Yüksek gerilim hatları genellikle TEİAŞ
• Düşük gerilim hatları ise TEDAŞ tarafından kontrol edilmektedir.

Şekil 6.43 Enerji Nakil Hattı Direklerinin Yerleştirilmesi

Şekil 6.44 Enerji Nakil Hattı Direklerinin Beton Dökülerek Sabitlenmesi

Şekil 6.45 ENH Direği Montajı

6.4.2 Enerji Nakil Hattı Kabulü

6.4.2.1 Kabul Kurulunun Oluşturulması ve Kabul İşlemleri

07.05.1995 tarih ve 22280 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Tesisleri Kabul Yönetmeliği’nin 7. Maddesine göre Kurul Başkanı (TEDAŞ personeli bir Mühendis) ve üyelerden (tesis sahibi/vekili, enerji sağlayan kuruluştan en az bir elektrik mühendisi, yükleniciler adına katılacak branş mühendisleri (kendisi veya vekili) ve gerek duyulması halinde ilave üye/üyeler) oluşan Kabul Kurulu ilgililere yazılı olarak bildirilir.Kabul Kurulu atanma tarihinden itibaren iş gücü yönetimi dikkate alınarak sahada gerekli inceleme yapılır, kabul tutanakları tanzim edilerek imzalanır veya gerekçeleri belirtilmek suretiyle kabul kurulu tarafından iade edilerek görevlendirmeyi yapan ilgili birime üst yazı ile bildirilir.Onaylı proje ile yürürlükteki ilgili mevzuatlara göre tesis yerinde incelenir. Proje ile tesis arasında farklılık (projenin esasına ilişkin olmayan bazı ayrıntı niteliğindeki değişiklikler hariç) olmaması halinde ve tesis yürürlükteki ilgili mevzuatlara göre yapılmış ise 07.05.1995 tarih 22280 sayılı Kabul Yönetmeliği ekinde bulunan kabul tutanakları en az beş nüsha tanzim edilerek imzalanır.

Kabul tutanakları hazırlanıp imzaları tamamlanmadan ilgili mülki idareye verilecek yazı kurul başkanı tarafından imzalanmalıdır. Kurul başkanı tarafından imzaları tamamlanan kabul tutanakları onaylanmak üzere görevlendirmeyi yapan ilgili birime üst yazı ile ulaştırılır. Tesisin yürürlükteki ilgili mevzuatlara aykırı yapılmış olması, can ve mal emniyetini sağlamaması ya da eksik ve özürlü işlerin ihale/sözleşme fiyatları ile hesaplanacak tutarı ihale bedelinin %5’ini geçmesi durumunda kabul reddedilir ve üst yazı ile görevlendirmeyi yapan ilgili birime bildirilir.

6.5 Rüzgâr Enerji Santrali Geçici Kabulü

Rüzgâr Enerji Santralinde geçici kabulünün yapılması için tesisin tamamının onaylı projede belirtildiği gibi yüklenici tarafından şartnamedeki şartlara uyularak yapıldığı control edildikten sonra başlar. Geçici kabul, kabul kurulunun önceden belirtilen tarihte tesis yerinde ilk toplantısının yapılması ile başlar. Proje sorumlusu santral genelinde yapılan tüm imalat ve izin çalışmalarını bir sunu halinde kabul heyetine sunar. Kabul heyeti gerekli gördüğü inceleme, muayene ve deneyleri yaptırır. Kurul, son durumdaki onaylı projeye göre yapılmış olan tesis ve inşaatın sözleşme ve ekleri gereğince yüklenicinin yaptığı işler (bina, su yolları, kanallar, bentler ve benzeri ile sanayi ürünleri, makineler, aletler ve tesisatın miktarı, boyutu ve tesis şekli ve çalışması) ve sağlanan gereçleri; gerektiğinde idarenin yaptığı işler ve verdiği gereçleri ve tesis sahibini ilgilendiren hususları inceler. Önceden yapılmış olan muayene ve deneylere ilişkin raporları gözden geçirir. Geçici kabul kurulunu istemesi durumunda, yüklenici geçici kabulü yapılacak tesisata ilişkin bütün yazılı kağıtlar ile makineler, aletler ve malzemelerin orjinal faturalarını, fabrikada yapılan deneylerin tutanaklarını, işletme ve bakım talimatları ile teknik belgeleri ve bu işe ilişkin bütün öbür yazılı belgeleri önceden hazırlamak ve geçici kabul işlemleri sırasında bu belgeleri ve gerekli bilgileri geçici kabul kuruluna vermek zorundadır. Muayene ve deneylerde kullanılacak işçi, araç ve gereçlerin yeterliliği araştırılır, eksik ise yükleniciye tamamlatılır. Tüm incelemeler tamamlandığında kurul heyeti kurulur ve tutanaklar imza altına alınarak tesis işletmeye geçirilir. (İlgili Valiliğe işletmeye açılmıştır yazıları yazılır.)

6.5.1 Tesisin Ticari İşletmeye Açılması

Tesisin tümünün veya kısmi kabulü yapılan bölümlerin teknik ve idari bakımından ticari işletmeye açılmasında sakınca görülmemesi durumunda, kabul kurulunun kararı kurul başkanınca uygun bir yazı ile mahallin en büyük mülki amirine bildirilir. Bu bildirim üzerine tesis geçici olarak ticari işletmeye açılabilir. Geçici işletme durumu, geçici kabul tutanakları onaylanıncaya kadar devam eder. Onay işlemi bir ay içinde sonuçlandırılmalıdır. Onaydan sonra tesis sürekli olarak işletilebilir. Tutanaklar onaylanmaz ve kabul reddedilirse geçici ticari işletmeye son verilir. Kesin kabul, geçici kabul tutanağında yazılı olan eksik ve özürlerin giderilip giderilmediğinin belirlenmesi amacı için yapılır. Kesin kabul zamanı geldiğinde, yüklenicinin yazılı başvurusu üzerine tesis sahibi tesisatın genel durumunu gözden geçirir. Geçici kabulde saptanmış olan eksik ve özürlü işlerin tamamlanmış ve düzeltilmiş olması durumunda kesin kabul işlemlerinin yapılması için durumu işveren veya yetkili kuruluşa bildirir. İşveren veya yetkili kuruluş kesin kabul kurulunu belirler. Kurulun oluşturulması ve yapacağı görevler geçici kabule ilişkin hükümlere göre yapılır. Kesin kabul kurulu gerekli gördüğü muayene, ölçme ve deneylerin yapılmasını sağlayarak tesisin kesin kabule uygun olup olmadığını saptar. Kesin kabulün yapılabilmesi için eksilecek bedeller dışında hiçbir eksiğin bulunmaması gerekir. Ancak onarılması veya düzeltilmesi gereken az fakat önemli eksikler varsa tamamlatma bedelleri saptanır, bunların tamamlanmasından sonra tutanakların onaylanması koşulu ile kabul yapılabilir.

6.5.2 Kesin Kabul Tutanaklarının Düzenlenmesi

Kesin kabul için yapılan inceleme, muayene ve deneyler sonunda kurul tesisi kabule uygun bulursa kesin kabul yapılır ve ekli örneklere göre yeterli sayıda kabul tutanağı düzenlenir. Kesin kabul tutanaklarının bu örneklere uygun olması zorunludur.